Με την εμπεριστατωμένη ομιλία της η νομική σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης κα Ελευθερία Τσίντζα παρουσίασε , στα πλαίσια ημερίδας που συνδιοργανώθηκε τον Μάρτιο του 2015 από το Δήμο Θεσσαλονίκη και το Σύνδεσμο Ελλήνων Διαμεσολαβητών , υπό την Αιγίδα της Κεντρικής Περιφέρειας Μακεδονίας τον -άγνωστο για τους περισσότερους- θεσμό της διαμεσολάβησης στους Δήμους. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης εφαρμόζει ήδη το θεσμό του "Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης"
Δείτε το πλήρες κείμενης της πολύ ενδιαφέρουσας εισήγησης της κας Τσίντζα:
Στη σημερινή μας συνάντηση θα πρέπει να δούμε πώς εφαρμόζεται και με ποιόν τρόπο ο θεσμός της διαμεσολάβησης στους Δήμους, αλλά και να αναζητήσουμε το πλαίσιο και τις βάσεις για τη συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ανάπτυξη του θεσμού της διαμεσολάβησης και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη σχετική ενημέρωση των δημοτών.
Ελέχθη από τους προηγούμενους ομιλητές ότι η διαμεσολάβηση είναι ένας εναλλακτικός τρόπος επίλυσης διαφορών και διεξάγεται με τη συνδρομή ενός τρίτου αντικειμενικού προσώπου, του Διαμεσολαβητή, ο οποίος προσπαθεί να οδηγήσει τα μέρη στην επίτευξη συμφωνίας.
Θα μπορούσε να λεχθεί ότι ο θεσμός του «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» αποτελεί έναν άλλο εναλλακτικό τρόπο επίλυσης «εξειδικευμένων» διαφορών μεταξύ των ΟΤΑ και των Δημοτών.
Ο θεσμός αυτός θεσμοθετείται για πρώτη φορά πανελληνίως στο άρθρο 77 παρ 3 του Ν. 3852/2010 (νόμος για τον Καλλικράτη). Με την θεσμοθέτηση του «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» εισάγεται στην διάρθρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης η δυνατότητα διαμεσολαβητικής επίλυσης των προβλημάτων που ανακύπτουν από την κακοδιοίκηση κατά την ενάσκηση των αρμοδιοτήτων των δημοτικών υπηρεσιών. Πρόκειται για εισαγωγή στην ελληνική δημόσια τάξη του θεσμού του “δημοτικού συνηγόρου του πολίτη” (municipal/local ombudsman) που ήδη λειτουργεί εδώ και δεκαετίες σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. “Ombudsman” είναι ο όρος που χρησιμοποιείται διεθνώς για τους θεσμικούς ανεξάρτητους διαμεσολαβητές που αναλαμβάνουν την εξωδικαστική επίλυση διαφορών. Πρόκειται για όρο του σκανδιναβικού λεξιλογίου που αρχικά σήμαινε “εκπρόσωπος”. Στο θηλυκό χρησιμοποιείται ο όρος “Ombudswoman” και, για τα δύο, φύλα ο όρος “Ombudspersons”.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3852/2010, η οποία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για να καταδείξει τους σκοπούς του νέου θεσμού, “..τα πολυσυζητημένα προβλήματα κακοδιοίκησης στους δήμους, τα παράπονα αρκετών πολιτών για μεροληψία και επιλεκτική πρόσβαση στα κέντρα αποφάσεων των δημοτικών αρχών, αλλά και η υπερφόρτωση του δημάρχου από αιτήματα και παράπονα μεμονωμένων πολιτών και ομάδων, καθιστούν αναγκαία την καθιέρωση ενός νέου θεσμού διαμεσολάβησης μεταξύ διοικούμενων και δημοτικών αρχών και υπηρεσιών. Ο συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης θα έχει ως αποστολή την έγκαιρη καταπολέμηση της κακοδιοίκησης, τη διασφάλιση της αμεροληψίας των δημοτικών αρχών, την βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών και των επιχειρήσεων, καθώς και την αποσυμφόρηση του δημάρχου και άλλων αιρετών οργάνων του δήμου από την ασφυκτική και συχνά, παραλυτική, συσσώρευση αιτημάτων και παραπόνων των πολιτών..”.
H έννοια της κακοδιοίκησης (maladministration) είναι περισσότερο ένας όρος της διοικητικής πρακτικής και λιγότερο ένας όρος με προκαθορισμένο νομικά περιεχόμενο. Η κακοδιοίκηση δεν είναι ταυτόσημη με την παράβαση της αρχής της νομιμότητας, διότι αφενός υπάρχουν και παραβάσεις που μπορεί να μην έχουν αρνητικές επιπτώσεις στις διοικητικές διαδικασίες, αφετέρου ο νόμος δεν προβλέπει όλες τις προϋποθέσεις για την ορθή διοικητική συμπεριφορά απέναντι στον πολίτη. Η κακή συμπεριφορά ενός υπαλλήλου λ.χ. απέναντι σε έναν πολίτη μπορεί να μην είναι νομικά κολάσιμη, συνιστά όμως φαινόμενο κακοδιοίκησης. Η υπέρ το δέον καθυστέρηση, αν ο νόμος δεν προβλέπει προθεσμίες ενέργειας για τη διοίκηση, συνιστά φαινόμενο κακοδιοίκησης. Η ταλαιπωρία, οι άσκοπες διοικητικές απαιτήσεις, οι υπερβολικές προϋποθέσεις για την έκδοση ενός πιστοποιητικού, η υπέρβαση των κανόνων της λογικής και των αρχών της διοικητικής επιστήμης, συνιστούν φαινόμενα κακοδιοίκησης.
Εξάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι ο Συμπαραστάτης δεν θα είναι μία ακόμη γραφειοκρατική υπηρεσία του Δήμου, αλλά ένας ανεξάρτητος διαμεσολαβητικός μηχανισμός μεταξύ των δημοτών και των δημοτικών αρχών και δημοτικών υπηρεσιών.
Τι είναι ακριβώς ο Συμπαραστάτης του Δημότη και του Επιχειρηματία.
Κατ' αρχήν δέχεται καταγγελίες γραπτές, ονομαστικές με αρ. Πρωτοκόλλου. Οι καταγγελίες αφορούν παράπονα δημοτών που θεωρούν ότι θίγονται στα δικαιώματά τους. Π.χ. μη έγκαιρη απάντηση σε αίτηση δημότη ή μη έγκαιρη διεκπεραίωση υπόθεσης, ή μη έκδοση αδείας πιστοποιητικού κλπ.
Συνεπώς είναι θεσµός πρώτα από όλα διαμεσολάβησης και µετά ελέγχου.
Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του συμπαραστάτη
1.- Κατ αρχήν η διαμεσολάβηση με την έννοια της πληροφόρησης και της εξυπηρέτησης. Πρόκειται για τις πιο απλές μορφές διαμεσολάβησης που αφορούν δημότες, οι οποίοι δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους σχετικά μ' ένα θέμα, ή θέλουν να μάθουν σε ποιο στάδιο βρίσκεται η υπόθεσή τους. Πρόκειται δηλαδή για απλά ερωτήματα δημοτών και όχι αμιγώς για καταγγελίες.
2.- Επίσης η διαμεσολάβηση με την έννοια της διαιτησίας. Αυτή συμβαίνει όταν ο δημότης έχει μία διαφωνία με την υπηρεσία για ένα δικαίωμά του ή μία ενέργειά του και χρειάζεται μία επέμβαση για να λυθεί με νόμιμο τρόπο η διαφορά. Συνήθως οι διαφορές αυτές ανακύπτουν πριν την έκδοση μίας πράξης π.χ. ενός πιστοποιητικού ή μίας έκδοσης αδείας καταστήματος και πολλές φορές προκύπτουν από το δυσνόητο κείμενο ενός νόμου που επιδέχεται ερμηνείας. [Π.χ. στην διερεύνηση υπόθεσης για τις προϋποθέσεις έκδοσης άδειας καντίνας για υπαίθριο στάσιμο εμπόριο, διαπιστώθηκε ότι είναι απαραίτητη και η γνωμοδότηση της αρμόδιας υγειονομικής υπηρεσίας, σαν αυτή που προσκομίζεται για THNέκδοση άδειας στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος].
Και στις δύο περιπτώσεις ο συμπαραστάτης βρίσκεται μονίμως σε ανοιχτό διάλογο με τις αρμόδιες υπηρεσίες και τα όργανα μονομελή και συλλογικά του Δήμου. Από τον διάλογο αυτό πρωτίστως ωριμάζει ο θεσμός η δε εμπειρία που αποκτάται διοχετεύεται στην επίλυση των όποιων διαφορών, ενώ παράλληλα προλαβαίνονται οι όποιες παραβάσεις νόμου.
3.- Η τρίτη περίπτωση αφορά την αρμοδιότητα του συμπαραστάτη που είναι πιο κοντά στον έλεγχο της νομιμότητας παρά στη διαμεσολάβηση. Και τούτο γιατί πλέον ο δημότης έχει μπροστά του μία διοικητική πράξη (αρνητική απάντηση σε αίτημα, πρόστιμο κλπ) που έχει ήδη εκδοθεί από τα αρμόδια όργανα και παραπονείται για την νομιμότητά της. Εκεί ο έλεγχος είναι απολύτως αυστηρός και τυπικός. Σε αυτές τις περιπτώσεις εκδίδονται πορίσματα στα οποία αφού εκτίθεται το ιστορικό της υπόθεσης, αφού αναλυθεί η νομοθεσία και η νομολογία, γίνεται η υπαγωγή των περιστατικών στο νόμο. Αν διαπιστωθεί ότι η ενέργεια της διοίκησης έλαβε χώρα σύμφωνα με το νόμο, ο συμπαραστάτης εκθέτει στον θιγόμενο τις διαπιστώσεις του. Αν διαπιστωθεί ότι η ενέργεια έλαβε χώρα κατά παράβαση του νόμου, τότε ζητείται η διόρθωση της πράξης, που μπορεί να επέλθει είτε με την έκδοση νέας ορθής είτε με την ανάκληση της προσβληθείσας.
Για να καταλήξει όμως στη διαπίστωση πρέπει να προηγηθούν κάποια στάδια.
Το πρώτο πράγµα που οφείλει να κάνει είναι να έρθει σε επαφή µε την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, κατά της οποίας παραπονέθηκε ο δημότης και να ζητήσει τη γνώµη της, να ζητήσει τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης και να μιλήσει με τους χειριστές της υπόθεσης, δηλαδή τους εισηγητές υπαλλήλους, τους διευθυντές που έχουν δικαίωμα υπογραφής, τους αντιδημάρχους, και όπου χρειαστεί να συζητήσει με το Γεν. Γραμματέα του Δήμου και με τον ίδιο το Δήμαρχο.
Με αυτό τον τρόπο, αρχίζει ένας διαφανής διάλογος. Ο Συμπαραστάτης του Δημότη και του Επιχειρηματία, συγκεντρώνει το υλικό και ακούει τις απόψεις των εμπλεκόμενων μερών. Επειδή μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις (όπως π.χ. για την άδεια ίδρυσης και λειτουργία καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος) χρειάζεται η συνδρομή υπηρεσιών εκτός Δήμου, ο Συμπαραστάτης ανοίγει διαύλους επικοινωνίας και με αυτές. Δηλαδή, δεν συζητά μόνο με τα στελέχη του Δήμου. Επικοινωνεί π.χ. με τον υπεύθυνο των υγειονομικών ελέγχων της Δ/νσης Υγείας ή με τον υπεύθυνο μηχανικό του δημότη σε θέματα πολεοδομικά ή με τον αξιωματικό της αστυνομίας στις περιπτώσεις που είχε να κάνει με παραβάσεις από καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος.
Ο ρόλος δηλαδή του Συμπαραστάτη απαιτεί συνολική εκτίμηση της κατάστασης και συνεχή επαγρύπνηση και ανταλλαγή απόψεων με υπηρεσίες, και εκτός Δήμου, προκειμένου να επιτευχθεί ο βασικός στόχος που είναι η αντικειμενικότητα της κρίσης του.
Όταν τελικά διαπιστωθεί ότι το πρόβληµα του δημότη είναι βάσιµο, αρχίζει η διαδικασία επίλυσής του. Σε αυτό το στάδιο ο συμπαραστάτης σταθμίζει τις απόψεις των πλευρών. Αν η ενέργεια των υπηρεσιών του Δήμου, είναι σύμφωνη με τη νομοθεσία και δεν γεννάται η παραμικρή αμφιβολία γι' αυτό, ο συμπαραστάτης απαντά στον διοικούμενο σύμφωνα με τις διαπιστώσεις στις οποίες έχει προβεί. Αν η ενέργεια δεν είναι σύμφωνη με το νόμο, ζητείται από την υπηρεσία η ανάκλησή της και η διόρθωση της ενέργειας όπου αυτή είναι δυνατό να επέλθει.
Η τέταρτη περίπτωση αφορά την αρμοδιότητα του συμπαραστάτη να συντάσσει τις ειδικές εκθέσεις που ορίζει ο νόμος στο άρθρο 77 [παρ. 5 εδ. 3 του ν. 3852/2010], σύμφωνα με το οποίο, ο συμπαραστάτης μπορεί, αφού διαπιστώσει φαινόμενα κακοδιοίκησης, να διατυπώσει προτάσεις επίλυσης τους, τις οποίες κοινοποιεί στο δημοτικό συμβούλιο, στον Δήμαρχο και στον Γεν. Γραμματέα του Δήμου, ενώ αναρτώνται υποχρεωτικά στην ιστοσελίδα του Δήμου. Η δημοσιότητα αυτή των εκθέσεων και των απαντητικών πορισμάτων που απευθύνονται στους δημότες για τη στάση και τις ενέργειες της διοίκησης απέναντι στην τοποθέτηση του συμπαραστάτη επιβάλλεται από την αρχή της διαφάνειας. Η δημοσιοποίηση των ενεργειών του συμπαραστάτη και των συνεπειών των κρίσεών του επιβάλλεται για να προληφθεί κάθε κακόβουλη και υστερόβουλη έκφραση γνώμης που αμφισβητεί τη θεμελιώδη αρχή πάνω στην οποία λειτουργεί και θα λειτουργεί ο θεσμός αυτός, αυτή δηλαδή της νομιμότητας.
Όπως γίνεται κατανοητό η αρμοδιότητα αυτή, να διατυπώνει προτάσεις επίλυσης φαινομένων κακοδιοίκησης, επικαλύπτει όλες τις προηγούμενες, διότι η εμπειρία που αποκτά ο συμπαραστάτης με τη διαμεσολάβηση και τον έλεγχο, οδηγούν στο να διατυπώσει προτάσεις που θα επιλύουν προβλήματα άμεσα και εύκολα.
Ποια είναι τα οφέλη αυτής της διαμεσολάβησης και η χρησιμότητα του συμπαραστάτη.
Τα οφέλη είναι ίδια με αυτά της διαμεσολάβησης του Ν. 3898/2010, που αναλύθηκε από τους προηγούμενους ομιλητές, δηλαδή η εξοικονόμηση χρόνου, χρημάτων, η αποσυμφόρηση των Δικαστηρίων, η αμεσότητα των αποτελεσμάτων, η διασφάλιση της φήμης και της υπόληψης του Δήμου και του πολίτη.
Συγκεκριμένα, ο δημότης θα γλιτώσει από τον κόπο, τα έξοδα και τη σπατάλη χρόνου να πάει στο δικαστήριο. Σκεφτείτε, ότι μία προσφυγή κατά διοικητικής πράξης κάνει δύο και παραπάνω χρόνια για να προσδιοριστεί και να συζητηθεί μόνο. Δεν υπολογίζεται το διάστημα μέχρι να εκδοθεί απόφαση και να επιδοθεί αυτή. Συνεπώς αποφορτίζονται και τα διοικητικά δικαστήρια, ενώ ο δημότης μπορεί να ελπίζει αν το αίτημά του είναι βάσιμο σε μία σχετικά γρήγορη διευθέτηση της υπόθεσής του. Αποφορτίζονται και οι υπηρεσίες του Δήμου γιατί:
α) οι υποθέσεις τελειώνουν με την διαμεσολάβηση του Συμπαραστάτη, με συζητήσεις που γίνονται με εισηγητές και διοικητικά όργανα, ώστε να μην χρειάζονται συχνές επισκέψεις των δημοτών στις υπηρεσίες,
β) αφού διαπιστωθεί το πρόβλημα και προταθεί μία λύση από την πλευρά του συμπαραστάτη, αυτή μπορεί να χρησιμεύσει ως “δεδικασμένο” που θα ακολουθηθεί και σε παρόμοιου ενδιαφέροντος υποθέσεις.
Και στις δύο περιπτώσεις εξοικονομείται και απελευθερώνεται πολύτιμος χρόνος εργασίας για τις υπηρεσίες.
Τέλος όσον αφορά το πλαίσιο και τις βάσεις για τη συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ανάπτυξη του θεσμού της διαμεσολάβησης και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη σχετική ενημέρωση των δημοτών, επειδή ο Δήμος, ως φορέας άσκησης δημόσιας διοίκησης και ως θεσμός, είναι πιο κοντά στον δημότη, αυτό μπορεί να γίνει μέσω ενημερωτικών ημερίδων, όπως η σημερινή, καθώς και άλλων πρόσφορων τρόπων.
Όπως, θα μπορούσε η Ελληνική Ένωση Διαμεσολαβητών σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης να παρέχει, μέσω των μελών της, σε συγκεκριμένο χώρο του Δημαρχιακού Μεγάρου, εφόσον είναι αυτό δυνατό, υπηρεσίες διεξαγωγής Διαμεσολάβησης, αλλά και δωρεάν παροχή πληροφοριών σε συγκεκριμένες ώρες την εβδομάδα, κατά τη διάρκεια των οποίων θα παρέχονται, σε όσους δημότες του Δήμου Θεσσαλονίκης ή ακόμη και άλλων δήμων, το θελήσουν, πληροφορίες για τη διαμεσολάβηση, όπως γενικές απόψεις για το ενδεδειγμένο της διαμεσολάβησης σε συγκεκριμένη υπόθεσή τους και οδηγίες για το που θα βρουν διαπιστευμένους διαμεσολαβητές και τι θα κάνουν για να τους αναθέσουν την υπόθεσή τους.
Επίσης θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία εθελοντική ομάδα διαμεσολαβητών, η οποία θα αναλάβει υποθέσεις σε γειτονιές του Δήμου Θεσσαλονίκης σχετικές με διαφορές που προκύπτουν μεταξύ περιοίκων για θέματα της γειτονιάς τους και που δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του συμπαραστάτη του Δημότη.
Τέλος, επειδή η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης των συγκρούσεων στον εργασιακό χώρο καθώς και η αναγκαιότητα της επίλυσής τους με μεθόδους, οδηγεί στη βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, στην αύξηση της παραγωγικότητας, την ενίσχυση του θετικού εργασιακού περιβάλλοντος, τη διαχείριση των συγκρούσεων και την ειρηνική επίλυση αυτών, θα μπορούσε, να παρέχεται η δυνατότητα διαμεσολάβησης από την ομάδα των εθελοντών διαμεσολαβητών, για τη βελτίωση των εργασιακών σχέσεων μεταξύ των υπαλλήλων του Δήμου, όταν τους ζητείται από τους ίδιους τους εργαζόμενους, στις περιπτώσεις, όπου απαιτείται.
Τελειώνοντας θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι στον Δήμο Θεσσαλονίκης εφαρμόζεται ο θεσμός του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης με την επιλογή από το Δημοτικό Συμβούλιο του κ. Απόστολου Αγγελόπουλου, εξαίρετου συναδέλφου αλλά και διαπιστευμένου διαμεσολαβητή.
