Στη σημερινή ελληνική Δημόσια Διοίκηση είναι εμφανές ότι το κλασικό γραφειοκρατικό σύστημα διοικητικής οργάνωσης, με κύριο εμπνευστή αυτού τον Max Weber (1911), δεν αποδείχθηκε τόσο αποτελεσματικό και λειτουργικό όσο θα έπρεπε. Χαρακτηρίζεται από τις ευρύτερα γνωστές παθολογίες : «την απουσία συλλογικής δράσης, την αναξιοκρατία, τη σπατάλη διαχείρισης των περιορισμένων διαθέσιμων πόρων, τη διαφθορά, την αδράνεια, το νομικισμό, τη διοικητική ισοπέδωση, την ατροφία του πειθαρχικού δικαίου, την εκδήλωση ήσσονος προσπάθειας συμπεριφορών, τις οργανωτικές επικαλύψεις και την απουσία ορθολογικής σχεδίασης θέσεων εργασίας».
Η αναποτελεσματικότητα αυτή, επηρεάζει και τις δύο πλευρές, ήτοι τόσο την πλευρά του διοικούμενου πολίτη, ο οποίος συχνά καταλήγει να μην εξυπηρετείται, όσο και αυτή του ίδιου του δημοσίου υπαλλήλου, ο οποίος πολλές φορές αδικείται. Ο συνδυασμός δε των ανωτέρω παθογενειών με την λειτουργική ανεπάρκεια του γραφειοκρατικού μοντέλου διοίκησης σε συνθήκες χρηματοοικονομικής στενότητας, την πληροφοριακή και τεχνολογική έκρηξη, την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα, συμβάλει καταλυτικά στην εμφάνιση και την εδραίωση του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ στη Δημόσια Διοίκηση.
Το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ, αποτελεί ένα μοντέλο διοικητικής οργάνωσης, που προτάθηκε ως ένα μοντέλο - λύση , απέναντι στα ενδεικτικώς αναφερόμενα ανωτέρω υπαρκτά προβλήματα της Δημόσιας Διοίκησης . Εισήχθη στη διεθνή βιβλιογραφία από πολιτικούς επιστήμονες, οι οποίοι μελετούσαν τον τομέα της Δημόσιας Διοίκησης στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία (Hood,1991 και Hood/Jackson, 1991) .
Σύμφωνα με τη θεωρία του, η Διοίκηση εκλαμβάνεται ως τεχνική, που αποσκοπεί στην ικανοποίηση οικονομικών στόχων και επιδιώξεων, ενώ αποκαλείται και «Επιχειρηματική Διοίκηση» (entrepreneurial management) , καθώς στηρίζεται στην ιδέα της απόρριψης κάθε διαχωριστικής γραμμής μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τρόπου διοίκησης. Εμπνέεται από τον ιδιωτικό τομέα , επιδιώκοντας την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και την εν γένει αποτελεσματικότητα του Δημοσίου , μέσω «μεταφοράς» ελεγκτικών μηχανισμών διοίκησης, επιτυχώς δοκιμασμένων στους ιδιωτικούς οργανισμούς και τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, αξίωμα του αποτελεί η ρήση οτι «η Διοίκηση είναι Διοίκηση» (management is management), ενώ αμφισβητείται έντονα η γραφειοκρατία, ως κατάλληλος τρόπος διαχείρισης των ανθρώπινων προβλημάτων που ζητούν λύσεις από τους Δημόσιους φορείς.
Βασική διαφοροποίηση του Νέου Δημοσίου Μάνατζμεντ από το κλασικό σύστημα διοικητικής οργάνωσης είναι, ότι ενώ το τελευταίο δίνει έμφαση στις διαδικασίες παραγωγής των αποτελεσμάτων, το ΝΔΜ οργανώνει τις δράσεις με βάση τις ανάγκες των πολιτών και κρίνει την επιτυχία της λειτουργίας του από τα αποτελέσματα που οι δημόσιες υπηρεσίες επιτυγχάνουν.
Η ιδεολογία του ΝΔΜ επιτυγχάνεται κυρίως, με την κατασκευή ολοκληρωμένων συστημάτων μέτρησης απόδοσης, την έμφαση στις εκροές και το αποτέλεσμα, την αποκέντρωση υπηρεσιών μέσω μεταφοράς ικανού βαθμού εξουσίας σε φορείς της περιφέρειας, την ενίσχυση του ανταγωνισμού, την υιοθέτηση μεθόδων management που έχουν επιτυχή εφαρμογή στον ιδιωτικό τομέα και τη συντηρητική και πειθαρχημένη διαχείρηση των πόρων . Ενδεικτικά, οι καινοτόμες δράσεις που εισάγει είναι :
1. O στρατηγικός προγραμματισμός πολιτικής (policy). Επιβάλλει την αντιμετώπιση των δημοσίων οργανώσεων ως θεσμούς ανάπτυξης πολιτικών και όχι ως θεσμούς παροχής υπηρεσιών (delivery policies) , ενώ το κράτος είναι αυτό που σχεδιάζει και διαμορφώνει τους θεσμούς στα πλαίσια των οποίων κατανέμονται και συντονίζονται οι διαθέσιμοι πόροι.
2. Η διοίκηση αποτελεσμάτων . Με στόχο την αποτελεσματικότητα, η διοίκηση αυτής της μορφής υλοποιεί προγράμματα παροχής υπηρεσιών και αγαθών προς τους πολίτες.
3. Η διοίκηση ολικής ποιότητας. Στόχος της είναι η αξιοπιστία, η ακεραιότητα και η αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών.
4. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Αντικαθιστά τις χρονοβόρες διαδικασίες με απλούστερες και ταχύτερες διαδικτυακά.
5. Η μέτρηση συγκριτικής απόδοσης (benchmarking) και controlling. Αφορά στον έλεγχο επίτευξης των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, μέσω της συγκεκριμενοποίησης των στόχων, της μέτρησης και ποσοστικοποίησης αποτελεσμάτων , της κριτικής ανάλυσης οικονομικών πόρων και του ελέγχου του κόστους λειτουργίας.
6. Η κατάρτιση προϋπολογισμού και η μισθοδοσία υπαλλήλων με βάσει δείκτες απόδοσης.
7. Ο ίδιος ο πολίτης ως συντελεστής της μεταρρύθμισης του ΝΔΜ. Κατά το νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ, πυρήνα της στοχοθεσίας της διοικητικής δράσης αποτελεί η ικανοποίηση των αναγκών του πολίτη, αποτελώντας έτσι ένα πρότυπο διοίκησης προσανατολισμένο προς αυτόν. Προς το σκοπό της διασφάλισης παροχής των δημοσίων υπηρεσιών υπέρ των χρηστών τους , η διοίκηση πρέπει να χρησιμοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, ώστε ο πολίτης να μπορεί να έχει έυκολη πρόσβαση στο κράτος ανάλογα με τις ανάγκες του.
8. Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Οι τεχνολογίες αυτές, επιλύουν τα προβλήματα για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας.
9. Βελτίωση της παραγωγικότητας του Δημοσίου Τομέα. Οι πολίτες αντιμετωπίζονται σαν καταναλωτές με αυξημένες ανάγκες , ενώ το βάρος ικανοποίησής τους μετατοπίζεται στην εκάστοτε πολιτική εξουσία, η οποία καλείται να ιδρύσει νέες υπηρεσίες και να μειώσει δραστηριότητες που άλλοτε ανήκαν στη δημόσια εξουσία.
10. Η εργαλειακή προσέγγιση της Διοίκησης και η αντιμετώπισή της ως καθαρά τεχνικής διαδικασίας υπό το πρίσμα τριών βασικών οικονομικών αξιών: της Οικονομικότητας, της Αποδοτικότητας και της Αποτελεσματικότητας, γνωστά στη θεωρία της Διοικητικής Επιστήμης και ως «τα τρία Ε» ( Economy, Efficiency, Effectiveness).
Όπως γίνεται σαφές , τα πλεονεκτήματα του ΝΔΜ εμφανίζονται κυρίως στην παροχή ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών προς τους πολίτες. Χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, με τον πολίτη - λήπτη της υπηρεσίας να θεωρείται «πελάτης» και να αντιμετωπίζεται με τον τρόπο αυτό από τους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ παράλληλα θεσμοθετεί την καλύτερη ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες, την οικονομική και ποιοτική αποτελεσματικότητα και τέλος την έλλειψη κάθετης ιεραρχίας, καθώς η δημόσια υπηρεσία οργανώνεται «δικτυακά» και η αρμοδιότητα λήψης απόφασης επικεντρώνεται σε «ένα σημείο» γνωστό και ως «one stop shop».
Στάθμιση των αρχών του νέου αυτού μοντέλου διοικητικής οργάνωσης, θα πρέπει να είναι ο ίδιος ο «άνθρωπος» , που βρίσκεται πίσω από κάθε δημόσια θέση και διακρίνεται από τις ιδιαιτερότητες , τα χαρίσματα και τις αδυναμίες του. Συνεπώς, στο όνομα ενός άκρατου ανταγωνισμού και μίας Δημόσιας Διοίκησης με στοιχεία ιδιωτικής επιχείρησης, χαρακτηριζόμενης από «crash tests» και δείκτες αποτελεσμάτων, δεν θα πρέπει να θυσιάζονται η Δημοκρατική και Συνταγματικά κατοχυρωμένη Αρχή του σεβασμού της προσωπικότητας του ατόμου, αλλά ούτε η προάσπιση των ατομικών και κοινωνικών του δικαιωμάτων. Παράλληλα, κομβικής σημασίας στοιχείο αποτελεί η παραδοχή , ότι ο όποιος εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης κρίνεται στο τέλος και από την κινητοποίηση των ίδιων των Δημόσιων λειτουργών, οι οποίοι μόνον εφόσον πεισθούν να γίνουν μέρη-φορείς της αλλαγής και πιστέψουν σε αυτή , τότε και μόνο τότε θα την υλοποιήσουν.
Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ εμφανίζεται ως ένα μοντέλο διοικητικής οργάνωσης του Δημοσίου τομέα πολλά υποσχόμενο , προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι χρόνιες παθογένειες του.
Τάτση Αγάπη, Δικηγόρος
Ενδεικτική βιβλιογραφία :
· Αγγελόπουλος Κ. Σελ.570 επ. στο έργο: Σύγχρονες τάσεις στη διοικητική επιστήμη: "Νέα Δημόσια Διοίκηση", εταιρική κοινωνική ευθύνη και κοινωνία των πολιτών , Πρακτικά συνεδρίου, Χίος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 11 - 13 Οκτωβρίου 2008, Συλλογικό έργο, επιμέλεια: Αντώνης Μακρυδημήτρης, Λεωνίδας Μαρούδας, Μαρία - Ηλιάνα Πραβίτα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε., 2009
· Αργυριάδης Δ., Π.Λιβεράκος, φ. Ντινάκη, Ε. Φαλάρας, Σ.Μαντέ, «Εφαρμογή δεικτών αξιολόγησης στη Δημόσια Διοίκηση: Αξιολόγηση έργου ελεγκτικών μηχανισμών της δημόσιας διοίκησης-ΓΕΔΔ», στο έργο: Σύγχρονες τάσεις στη διοικητική επιστήμη: "Νέα Δημόσια Διοίκηση", εταιρική κοινωνική ευθύνη και κοινωνία των πολιτών , Πρακτικά συνεδρίου, Χίος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 11 - 13 Οκτωβρίου 2008, Συλλογικό έργο
· Γιαννάς Π. , Χ. Μπιμπίτσος, Γ. Λάππας , Λογοδοσία των ΟΤΑ και Νέα Δημόσια Διοίκηση, στο έργο: Σύγχρονες
τάσεις στη διοικητική επιστήμη: "Νέα Δημόσια Διοίκηση", εταιρική κοινωνική ευθύνη και κοινωνία των πολιτών , Πρακτικά συνεδρίου, Χίος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 11 - 13 Οκτωβρίου 2008, Συλλογικό έργο, επιμέλεια: Αντώνης Μακρυδημήτρης, Λεωνίδας Μαρούδας, Μαρία - Ηλιάνα Πραβίτα, Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε., 2009
· Κοϊμτζόγλου Ι., Η νομική προσέγγιση της διοικητικής μεταρρύθμισης,
· http://www.pspa.uoa.gr/fileadmin/pspa.uoa.gr/uploads/Research/EDE/Conferences/SDE_2005/Papers/Koimtzoglou_Ioannis.pdf , ΕΚΠΑ , Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
· Κτιστάκη Σταυρούλα, Εισαγωγή στη Διοικητική Επιστήμη, Εκδόσεις Παπαζήση,2009
· Christopher Hood , A Public Management for all seasons? Public Administration 1991, No69 pp3-19, Royal Institute for Public Administration
· Jouke de Vries , Is New Public Management really dead?, OECD Journal on Budjeting Vol.2010/1
· Gruening Gernod, Origin and theoretical basis on New Public Management, International Public Management Journal, 4 (2001) 1-25
· Kahl Wolfgang, ομιλία του στις 11/5/2017 στο ΑΠΘ με τίτλο: Die Kontrolle der Verwaltung aus verfassungsrechtlicher Perspektive
